Joniny

Wieś na Pogórzu Karpackim, na obszarze Pogórza Ciężkowickiego, nad potokiem Szwedka i jej dopływami. Od zachodu graniczy z Ryglicami, od północy z Zalasową i Wolą Lubecką ,od wschodu z Lubczą i Kowalową, a od południa z Żurową i Swoszową (gmina Szerzyny). Obszar wsi zajmuje 11 km kwadratowych.

Joniny są wsią założoną w XIV w. Miejscowość lokowano na prawie niemieckim. Osią układu osadniczego centralnej części był ciek wodny potoku Szwedka, a jej przedłużeniem ciąg głównej drogi prowadzącej przez Joniny z Tuchowa do Jodłowej. Układ zabudowy ma charakter łańcuchowy (wieś leśno-łanowa). Średniowieczny trakt Tuchów-Joniny krzyżuje się z traktem prowadzącym w kierunku północnym do przysiółka Lipie i miejscowości Zalasowa a w kierunku południowym do przysiółka Liciąż i Szerzyny. Wzdłuż tej drogi rozproszone są zagrody tworzące inne przysiółki.

Pierwsza wzmianka o Joninach pochodzi z 1407 r., wówczas, w kronikach występują one pod nazwą Janiny (wymieniony jest Piotr de Janyna), lokowane na prawie niemieckim, od początku były własnością szlachecką.

Historyczna przynależność administracyjna i kościelna jest prawdopodobnie taka sama jak w przypadku Ryglic. Zapewne też właściciele Ryglic byli jednocześnie właścicielami Jonin.

Wiejskie budownictwo drewniane jest w fazie zaniku. Znajduje się tu natomiast kilka zabytkowych obiektów małej architektury sakralnej (kapliczki, krzyże i figury). Przy głównej drodze w centrum wsi w końcu lat 90-tych XX w. wybudowano murowaną kaplicę p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego.

Z kart historii:

• W XVI w. Joniny należą do powiatu bieckiego na ziemi krakowskiej.

• 1407 r. – pierwsza znana wzmianka o Janinach (Janiny). Wymieniony Piotr de Janyna. Jako właściciele wsi poświadczeni byli Burzyńscy z Burzyna.

• XV w.- przez wieś przechodzi droga Tuchów – Uniszowa – Ryglice – Kowalowy do Jodłowej i doliny Wisłoki

• 1581 r. – właścicielem części Jonin jest Piotr Łyczko, który posiada część Ryglic i Łyciążę (później Liciążę). Wieś należy do parafii przy kościele p.w. św. Katarzyny w Ryglicach.

• W 1664 r. do komunii wielkanocnej w Ryglicach, z Jonin przystępuje 170 osób.

• 1880 r. - wieś liczy 866 mieszkańców. Posiadłość dworska zajmuje 346 morgów roli, 23 morgi łąk i ogrodów, 37 mórg pastwisk i 318 mórg lasu. Grunty gromadzkie zajmują 802 morgi roli, 73 morgi łąk i ogrodów, 112 mórg pastwisk, 134morgi lasu. Miejscowość posiada Stefania Szczepańska, właścicielka Ryglic.

• W 1899 r. Joniny należą do parafii Ryglice.

• W 1913 r. w Joninach powstaje szkoła jednoklasowa.

• W 1945 z 16 na 17 stycznia Niemcy wysadzają budynek dworu w Joninach.

• W 1949 rozpoczyna się elektryfikacja wsi a w 1952 r. oddano już do użytku nową szkołę podstawową w Joninach.

• 1984-94 - budowa kaplicy p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Joninach

• Lata 90-te XX w. - telefonizacja, gazyfikacja

• 01.01.1999 -Joniny w gminie Ryglice, w powiecie tarnowskim i w województwie małopolskim.

Walory krajobrazowe

Wieś o charakterze górsko-wyżynnym z wąską doliną potoku Szwedka, dzielącym ją na część północną (Lipie) i południową (Liciąż). W części południowej znajduje się duży znacznie przetrzebiony kompleks leśny Pasma Brzanki (z dominacją jodły i buka), znajdujący się w Parku Krajobrazowym Pasma Brzanki. Najwyższe wzniesienie to Gilowa Góra (361 m n.p.m). Na pozostałym obszarze zajętym przez tereny rolnicze, znajdują się niewielkie enklawy leśne. Od południa i północy teren opada stromo w kierunku wąskiej i ciasnej doliny Szwedki. Przez wieś przebiega zielony szlak rowerowy. W roku 2005/2006 rozpoczęto przygotowania do wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego jakim jest zbiornik retencyjny.

Ponad to w Jonach znajduje się:

• Kapliczka z ludową rzeźbą Św. Jana Nepomucena, fundacja właściciela majątku Ignacego Głowackiego, drew., 1807, resztówka podworska

• Kapliczka z rzeźbą Najświętszej Panny Marii Niepokalanie Poczętej, fundacja Surdelów, mur., pocz. XIXw, Joniny Liciąż Wielka.

• Kapliczka, fundacja Michała i Marianny Mazurów, mur., 1829, Joniny Liciąż,

• Kapliczka szafkowa z rzeźbionym w drewnie wizerunkiem Chrystusa, drew., XX,Joniny Liciąż Mała

• Kapliczka szafkowa z gipsową figurką Matki Boskiej, fundacja Stanisława Siwka, drew, 1922, Joniny Liciąż Mała

• Posąg Matki Boskiej z Dzieciątkiem, fundacja Jana Lisaka i Zofii Jacherów, kam., 1894

• Posąg Serce Jezusa, fundacja Wojciecha Lisaka, kam., 1909, Joniny Liciąż Mała

• Posąg Najświętszej Panny Marii Niepokalanie Poczętej, fundacja Lisaków, kam., 1910

• Krzyż z metalowym wizerunkiem Chrystusa, drew, pocz XX, Joniny Lipie Duże, przy skrzyżowaniu dróg.

• Krzyż z kapliczką szafkową, fundacja Magdalena Urbanek, drew., 1939, Joniny Liciąż Wielka.