Poznaj Ryglice

Obszar gminy Ryglice rozciąga się w południowo-wschodniej części powiatu tarnowskiego ok. 25 km od centrum Tarnowa. W dolinie wpadającego do rzeki Biała potoku Szwedka rozlokowały się sołectwa Bistuszowa, Uniszowa, i Joniny.  W sąsiedniej, położonej na północny-wschód dolinie potoku Wolanka, rozłożyła się z wieś Lubcza. Z kolei Kowalowa, Wola Lubecka i Zalasowa zajęły łagodne wzgórza pośrodku Pogórza Ciężkowickiego. Od południa granicę gminy wyznacza Pasmo Brzanka (536 m) - Pasia (527 m) - Gilowa Góra (506 m). To nakryte szatą lasów górskie pasmo zlewa się w jedną ścianę gór, wyznaczając zarazem południową granicę gminy. Ku północy pogórski krajobraz stopniowo się obniża, sięgając nizin Kotliny Sandomierskiej. Wystarczy wspiąć się ponad dolinę Szwedki, najlepiej ku wzgórzom Zalasowej, lub na górę Kokocz (434 m), by ogarnąć przestrzeń i sycić oczy urodą krajobrazu, a przy dobrej pogodzie podziwiać  Pogórze Karpackie, Beskidy a także Tatry. Szczególne walory krajobrazowe posiada także południowa część gminy, która znajduje się w obrębie Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki.

Udokumentowana historia Ryglic rozpoczyna się na początku XIV wieku. Wówczas to Władysław Łokietek nadał osadę szlachcie, co potwierdza dokument z 1301 roku. Ludzie mieszkali tu jednak wcześniej - prawdopodobnie od XII wieku. Trudnili się wyrobem smoły i wyrębem lasów. Ważną rolę w rozwoju Ryglic odgrywał lokalny handel i rzemiosło, ale decydujący wpływ na jego rozkwit miały przebiegające tamtędy szlaki handlowe na Ruś i Węgry. Z handlem związana jest zresztą geneza nazwy samego miasta. Otóż wraz z otrzymaniem praw własności  do osady, jej właściciel nabywał prawo do pobierania opłat za przejazd miejscową drogą. Tę na noc ryglowano, by zabezpieczyć się przed niekontrolowanym przejazdem. I tak powstała nazwa - Ryglice.

Dziś Ryglice nie tylko nie ryglują przejazdu przez miasto, ale otwierają szeroko ramiona by witać gości oraz turystów. Gmina Ryglice posiada wyśmienite warunki do aktywnego spędzenia czasu oraz prowadzenia różnych form turystyki: pieszej, rowerowej, konnej. Jest także co zobaczyć. Z różnych okresów historycznych pozostały interesujące pamiątki. Do najważniejszych zabytków Gminy należą m.in.  dwór w Bistuszowej z XVII w., dwór w Ryglicach z XIX w., kościół drewniany w Kowalowej z XVII w., Spichlerz Dworski w Ryglicach z XVIII w., oraz liczne cmentarze wojskowe z czasów I wojny światowej, a także murowane kościoły i przydrożne kapliczki.

Walory krajobrazowe

Obszar ten charakteryzuje niezwykle urozmaicona rzeźba terenu. Rosną tu wspaniałe mieszane lasy, w których występuje dużo buczyny i jodły, a także sosny i świerki. Lasy nadają krajobrazowi szczególne piękno.

Przy dobrej widoczności z najwyższych punktów dojrzeć można odległe pasmo Beskidu Sądeckiego i subtelną koronkę naszych Tatr.

Jeśli chodzi o wody gruntowe to są one w regionie dość obfite. Źródła górskie z krystalicznie czystą wodą zaopatrują w wodę mieszkańców terenów. Przez Ryglice płynie na zachód niewielki potok górski, Szwedka. Cały teren był tu kiedyś pokryty nieprzebytymi lasami - tylko w dolinie Szwedki, nieco dostępniejszej dla człowieka, biegła wzdłuż koryta ścieżka a później droga.

Powietrze odznacza się tutaj wyjątkową czystością i przejrzystością. Wiatry w regionie nie są tak dokuczliwe jak na nizinach, ale są znacznie silniejsze. Cechą charakterystyczną tutejszego klimatu jest porywisty południowy wiatr, zwany "halnym". Jest to wiatr suchy i ciepły, wiejący zwykle w jesieni i wczesną wiosną.

Obiekty zabytkowe

BISTUSZOWA

Zespół dworsko-parkowy w Bistuszowej: Zespół dworsko-parkowy usytuowany w południowej części wsi. Prowadzi doń droga dojazdowa od szosy Ryglice-Tuchów w kierunku wsi Burzyna. Budynek klasycystyczny, wzniesiony w drugiej połowie XVII w. przekształcony pod koniec XVIII w. Murowany z kamienia i cegły, tynkowany. Zbudowany na planie prostokąta, parterowy, podpiwniczony. Od frontu z mały ganek nakryty daszkiem dwuspadowym. Rozplanowanie wnętrza dwutraktowe, w osiach skrajnych z trzema traktami. Dach budynku czterospadowy, łamany, kryty dachówką.

W pierwszej połowie XIX wieku założono park dworski typu krajobrazowego, który został przekształcony z wcześniejszego założenia ogrodowego, o powierzchni ok. 4 ha z aleją lipową prowadzącą do dworu, otoczony pierwotnie szpalerem kilkusetletnich dębów, z których zachowało się kilka egzemplarzy uznanych za pomniki przyrody.

Cmentarz wojenny nr 165 w Bistuszowej: Cmentarz z okresu I Wojny Światowej o powierzchni 262 m kwadratowych zaprojektowany przez Heinricha Scholza. W 13 grobach zbiorowych i 14 pojedynczych pochowano 87 żołnierzy austro- węgierskich. Funkcjonuje od 1916 roku.

KOWALOWA

Kościół parafialny p. w. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Kowalowej: Kościół zbudowany w drugiej połowie XVII wieku. Jego historia wiąże się z dziejami parafii w Ryglicach. Według źródeł w 1657 r. kościół był w złym stanie technicznym i został gruntownie przebudowany bądź też postawiony na nowo. Wtedy też wzmiankowano słynny obraz Najświętszej Marii Panny. W 1946 roku kościół został przeniesiony do wsi Kowalowa. Kościół odbudowano w obecnym miejscu, lecz niektóre jego fragmenty postawiono z zupełnie nowych materiałów. Budynek kościoła usytuowany jest w środkowej części wsi po południowej stronie drogi biegnącej z Ryglic do Jodłowej. Obiekt został posadowiony na niewielkim wzniesieniu górującym nad drogą. Kościół drewniany, konstrukcji zrębowej. Jednonawowy, z wyższym trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Nawa prostokątna, z dwiema kaplicami po bokach oraz dwiema kruchtami: od południa i od zachodu. Dachy siodłowo dwuspadowe nad nawą i prezbiterium, trójspadowe nad kaplicami.

RYGLICE

Cmentarz wojenny nr 167 w Ryglicach: Położony na wzgórzu poza miejscowością, oddalony ok. 500 m od drogi Ryglice – Galia Górna. Cmentarz z 1916 roku, zaprojektowany przez Heinricha Scholza. W 30 grobach masowych i 166 pojedynczych pochowanych zostało 187 żołnierzy austro-węgierskich oraz 125 rosyjskich. Cmentarz podzielony dwoma alejami w układzie krzyżowym, na cztery równe kwatery.

Zespół dworsko – parkowy w Ryglicach – Brzezinach: Zespół dworsko- parkowy pochodzący z drugiej połowy XIX w. W jego skład wchodzą dwór, spichlerz (rozebrany w latach 1994 - 1995), stodoła, stajnia oraz szopa. Budynek dworu murowany pokryty dachem dwuspadowym. Zespół malowniczo położony na przedmieściach.

Spichlerz podworski w Ryglicach: Spichlerz wybudowany w 1756 roku, fundacji zapewne ówczesnych właścicieli Ryglic – Ankwiczów. Budynek należy do zespołu gospodarczego dawnego majątku ziemskiego w Ryglicach, usytuowany jest w pobliżu zespołu pałacowo- parkowego z 1656r. Spichlerz drewniany, konstrukcji zrębowej. Parterowy. Wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, czterownętrzny. Nakryty dachem dwuspadowym. Kryty dachówką. Od północy i południa z przybudówkami z poł. XX wieku. Zespół pałacowo-parkowy w Ryglicach: Zespół pałacowo-parkowy usytuowany jest w północnej części Ryglic po zachodniej stronie drogi prowadzącej do Tarnowa. Około 500 m na północ od płyty Rynku. Teren zespołu posiada kształt zbliżony do prostokąta, w jego centralnym miejscu usytuowany jest pałac. Od wschodu oddzielony jest on od drogi owalnym zadrzewionym podjazdem. W wewnętrznej- trawiastej części podjazdu umieszczona jest figura Matki Boskiej. Pałac barokowy, zbudowany w 1656 roku przebudowany gruntownie w początkach XIX wieku i w połowie XX wieku. Murowany z cegły z użyciem kamienia. Tynkowany, piętrowy, częściowo podpiwniczony. Zbudowany na planie prostokąta z dobudowanym prostopadłym skrzydłem. Korpus frontowy budynku, dwutraktowy z centralnie usytuowaną sienią w osi środkowej. Budowla nakryta dachami: nad korpusem czterospadowym, nad skrzydłem trójspadowym. Elewacja frontowa korpusu i południowa część skrzydła z charakterystycznymi balkonami wspartymi na kolumnach i zwieńczonymi trójczęściowymi półkolistymi szczytami - tympanonami. Po stronie południowej zespołu znajdują się dwa stawy.

Kościół parafialny p. w. Św. Katarzyny w Ryglicach: Kościół wzniesiony staraniem ówczesnego proboszcza ks. Jakuba Wyrwy, który doprowadził do wyposażenia kościoła i jego poświęcenia w 1941 roku. Kościół znajduje się po wschodniej stronie ryglickiego rynku. Budynek z elementami neoromańskimi i neorenesansowymi. Murowany z cegły z użyciem kamienia. Trójnawowy z transeptem i prezbiterium równymi szerokości nawy. Dachy nad nawami łamane, nad prezbiterium i transeptem dwuspadowe, skrzyżowane. Kościół odnawiany w 1954 i 1962 roku. Prace remontowe prowadzone również były po 1990 roku.

Cmentarz Żydowski w Ryglicach: Pochodzi z połowy XIX w. Znajduje się na Gali Dolnej, obejmuje 0,57 hektara. Zachowało się około 100 nagrobków

ZALASOWA

Kościół parafialny p. w. Św. Jana Ewangelisty w Zalasowej: Kościół w Zalasowej po raz pierwszy wymieniony był źródłach z 1416 roku. W XVI i XVII wieku wzmiankowano o jego konsekracji oraz drewnianej konstrukcji. Od 1749 roku funkcjonował pod wezwaniem Św. Jana Apostoła i Ewangelistów. Obecny budynek kościoła o cechach neoromańskich usytuowany jest w centralnej części wsi. Zbudowany w latach 1844- 1848, przebudowany w drugiej połowie XX wieku. Trzynawowy z węższym trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Nawa główna prostokątna, nawy boczne krótsze. Wnętrza nakryte sklepieniami żaglastymi (kapa czeska). Dachy prezbiterium i korpusu siodłowe, nad nawami bocznymi trójspadowe; kryte blachą.

Dzwonnica wolnostojąca przy kościele parafialnym w Zalasowej: Dzwonnica o formie potrójnej arkady pochodząca z 1870 – 1880 roku, usytuowana jest bezpośrednio przed frontem kościoła. Zbudowana z kamienia i cegły, otynkowana.

(Fotografia: Dariusz Tyrpin)